Dende a Oficina Técnica de Pacto dos Alcaldes, coordinada pola Dirección Xeral de Calidade Ambiental e Cambio Climático da Xunta de Galicia, informamos sobre o novo Plan de acción para a economía circular por unha Europa máis limpa e máis competitiva. Resulta necesario destacar que a Consellería de Medio Ambiente xa conta coa Estratexia Galega de Economía Circular 2019-2030.
Que é o novo Plan de acción da UE para a economía circular?
O novo Plan de acción anuncia iniciativas para todo o ciclo de vida dos produtos, desde o deseño e a fabricación ata o consumo, a reparación, a reutilización e a reciclaxe, a fin de devolver recursos á economía. Introduce medidas lexislativas e non lexislativas, e céntrase naqueles ámbitos nos que a acción a nivel da UE achega valor engadido. O Plan de acción é un elemento central do Pacto Verde Europeo, a folla de ruta da UE cara á neutralidade climática. A metade do total das emisións de gases de efecto invernadoiro procede da extracción e a transformación de recursos. Non é posible alcanzar o obxectivo de neutralidade climática en 2050 sen unha transición cara a unha economía totalmente circular.
O obxectivo do Plan de acción é reducir a pegada do consumo da UE e duplicar a taxa de utilización do material circular da UE na próxima década, impulsando ao mesmo tempo o crecemento económico. Isto levarase a cabo cooperando plenamente coas partes interesadas e as empresas. A aplicación de ambiciosas medidas de economía circular en Europa pode aumentar o PIB da UE nun 0,5% adicional de aquí a 2030 e crear uns 700 000 novos postos de traballo.
Cales son as medidas previstas en relación cos produtos?
Na actualidade, moitos produtos rompen con demasiada rapidez, non poden reutilizarse, repararse ou reciclarse, ou só poden utilizarse unha vez. Este patrón lineal de produción e consumo («extraer, fabricar, usar e tirar») non ofrece aos produtores ningún incentivo para fabricar produtos máis sostibles. O obxectivo do marco para unha política de produtos sostibles é cambiar esta situación a través de medidas encamiñadas a conseguir que os produtos ecolóxicos se convertan na norma. A normativa tamén terá por obxecto recompensar aos fabricantes de produtos segundo o seu comportamento de sustentabilidade e vincular os incentivos a unhas boas prestacións a este respecto.
O novo marco para unha política de produtos sostibles consta de tres liñas de actuación: deseño de produtos, empoderamento dos consumidores e procesos de produción máis sostibles.
Que medidas se prevén en materia de deseño?
A Comisión poñerá en marcha unha iniciativa lexislativa sobre produtos sostibles. Esta iniciativa terá como elemento central unha proposta para ampliar a Directiva sobre deseño ecolóxico a produtos distintos aos relacionados coa enerxía. Trátase de lograr que o marco de deseño ecolóxico aplíquese á gama máis ampla posible de produtos e facer que propicie a circularidad.
Como parte desta iniciativa lexislativa e, cando cumpra, a través doutros instrumentos, a Comisión estudará a posibilidade de establecer principios de sustentabilidade. As novas normas abordarán, en particular, a necesidade de mellorar a durabilidade e a reparabilidad, actualizabilidad e reutilizabilidad dos produtos, atallando a presenza de substancias químicas perigosas neles e aumentando o seu contido reciclado. Así mesmo, aspiraremos a restrinxir os produtos dun só uso e facer fronte á obsolescencia prematura. A introdución dunha prohibición de destrución de bens duradeiros non vendidos tamén formará parte das medidas.
A Comisión poñerá en marcha un Espazo europeo de datos para aplicacións circulares a fin de mobilizar o potencial de dixitalización da información sobre produtos, incorporando solucións como pasaportes dixitais.
Que medidas están previstas para os consumidores e os compradores públicos?
A Comisión esforzarase por aumentar a reparabilidade dos produtos. O obxectivo é integrar para 2021 un «dereito a reparación» nas políticas de consumo e produtos da UE.
O Plan prevé tamén accións para facilitar á consumidores información máis fidedigna sobre os produtos no punto de venda, tal como a súa vida útil e outros datos relativos ao comportamento ambiental. A Comisión propoñerá que as empresas xustifiquen as súas afirmacións ambientais utilizando métodos de pegada ambiental. Propoñeranse normas máis estritas para reducir o branqueo ecolóxico e prácticas como a obsolescencia programada.
As novas medidas aumentarán a incorporación da contratación pública ecolóxica, por exemplo, a introdución de criterios ou obxectivos ecolóxicos mínimos obrigatorios na contratación pública.
Como redundará a transición cara a unha economía circular en beneficio da nosa economía e contribuirá a que se alcance o obxectivo de neutralidade climática para 2050?
Entre 1970 e 2017 triplicáronse a extracción e a transformación mundiais de materiais como a biomasa, os combustibles fósiles, os metais e os minerais. Este fenómeno segue aumentando e dá lugar a emisións de gases de efecto invernadoiro, perda de biodiversidade e tensión hídrico.
O modelo de economía circular, no que o valor e os recursos mantéñense na economía durante o maior tempo posible e a xeración de residuos redúcese ao mínimo, alivia a presión sobre os recursos naturais.
A economía circular pode contribuír decisivamente á descarbonización da nosa economía. Tan só nos últimos anos, varios estudos demostraron o importante potencial da circularidad como instrumento para mitigar o cambio climático.
A Comisión intensificará as sinerxias entre a circularidad e a neutralidade climática. Todas as accións do Plan de acción contribuirán a reducir tanto a pegada do carbono como a pegada de materiais da UE. Paralelamente, a Comisión colaborará cos Estados membros para fomentar a circularidad en futuras revisións dos plans nacionais de enerxía e clima e noutras políticas relacionadas co clima.
Propostas do Plan para:
Electrónica e TIC
O Plan de acción propón a creación dunha «Iniciativa sobre a Electrónica Circular» para promover unha maior duración da vida útil dos produtos grazas á reutilizabilidade e a reparabilidade, así como á actualizabilidade dos compoñentes e programas informáticos para evitar a obsolescencia prematura.
O sector será un ámbito prioritario para a aplicación do «dereito a reparación». A Comisión ten previsto adoptar novas medidas reguladoras sobre os teléfonos móbiles, as tabletas e os computadores portátiles conforme a Directiva sobre deseño ecolóxico, ademais doutras sobre os cargadores de teléfonos móbiles e dispositivos similares. Tamén se estudará un sistema de devolución ou revenda de teléfonos móbiles, tabletas e cargadores antigos en toda a UE.
Produtos téxtiles
O Plan de acción anuncia un marco global de actuación destinado a reforzar a competitividade industrial e a innovación, a impulsar o mercado de produtos téxtiles sostibles e circulares da UE, incluído o mercado da reutilización téxtil, e a promover novos modelos de negocio.
Os produtos téxtiles ocupan o cuarto lugar en intensidade de utilización de materias primas e auga e o quinto en emisións de gases de efecto invernadoiro. Esta futura estratexia impulsará o mercado dos produtos téxtiles sostibles e circulares, e tamén o da reutilización téxtil, para favorecer novas pautas de consumo e modelos de negocio. A Comisión tamén facilitará orientacións sobre a recollida separada de residuos téxtiles, que os Estados membros deberán garantir para 2025.
Colaborará ademais coa industria e os axentes do mercado para detectar os estrangulamientos en materia de circularidad dos produtos téxtiles e estimular a innovación no mercado.
Plásticos
O Plan de acción baséase na Estratexia sobre o plástico de 2018 e céntrase no aumento do contido de plástico reciclado. Propoñeranse requisitos obrigatorios sobre o contido reciclado en para a embalaxe, os materiais de construción e os vehículos.
O Plan de acción aborda tamén os retos relacionados cos microplásticos e o aprovisionamento e o uso de bioplásticos e plásticos biodegradables. Polo que respecta aos microplásticos, a Comisión restrinxirá a súa inclusión deliberada. Tamén traballará na súa liberación non intencional, desenvolvendo e harmonizando métodos de medición, e aplicando medidas de etiquetaxe, certificación e regulación. Tamén estudará medidas para aumentar a captación de microplásticos nas augas residuais.
Construción e edificios
O sector da construción consome ao redor do 50% de todo o material extraído e xera máis do 35% do total de residuos da Unión.
A Comisión adoptará unha nova estratexia global para unha contorna construída sostible que fomente os principios de circularidade en todo o ciclo de vida dos edificios. Tamén propoñerá unha revisión do Regulamento sobre produtos de construción, que poderá incluír requisitos de contido reciclado para determinados produtos de construción.
Envases e embalaxes
A cantidade de materiais utilizados para o envasado é cada vez maior; en 2017, os residuos de envases en Europa alcanzaron a cifra sen precedentes de 173 kg por habitante.
A Comisión propoñerá medidas para asegurar que o aumento da xeración de residuos de envases invístase con carácter prioritario, mesmo mediante a fixación de obxectivos e outras medidas de prevención de residuos.
O obxectivo da Comisión é que todos os envases que se introduzan no mercado da UE póidanse reutilizar ou reciclar de maneira economicamente viable de aquí a 2030. A Comisión propoñerá reforzar os requisitos esenciais obrigatorios para todos os envases que entren no mercado da UE.
Baterías e vehículos
A Comisión propoñerá un novo marco normativo sobre as baterías, con medidas para mellorar as porcentaxes de recollida e reciclado de todos os tipos de baterías e garantir a recuperación de materiais valiosos, ademais de requisitos en materia de sustentabilidade das baterías, nivel de contido reciclado das novas baterías e subministración de información aos consumidores.
Tamén propoñerá a revisión das normas relativas aos vehículos ao final da súa vida útil co fin de mellorar a eficiencia da reciclaxe, e normas sobre o tratamento sostible dos aceites usados
Alimentos
Estímase que, na UE, pérdese ou se desperdicia un 20 % do total dos alimentos producidos. A Comisión propoñerá un obxectivo de redución do desperdicio de alimentos como parte da estratexia da UE «da granxa á mesa». Esta estratexia ocuparase de toda a cadea de valor alimentaria para garantir a sustentabilidade do sector, reforzando os esforzos para loitar contra o cambio climático, protexer o medio ambiente e preservar a biodiversidade.
A Comisión poñerá en marcha unha análise para determinar o alcance dunha iniciativa lexislativa sobre a reutilización a fin de substituír os envases, vaixela e xogo de cubertos dun só uso por produtos reutilizables nos servizos alimentarios.
Cales son as medidas previstas para os residuos?
Primeiro de nada, é fundamental previr a xeración de residuos. Unha vez xerados, deben transformarse en recursos de alta calidade.
A Comisión presentará obxectivos de redución de residuos para os fluxos máis complexos, e mellorará a aplicación dos requisitos recentemente adoptados en materia de réximes de responsabilidade ampliada do produtor, entre outras medidas.
Tamén seguirá modernizando a lexislación da UE sobre residuos. Revisaranse as normas sobre traslados de residuos a fin de facilitar a reciclaxe ou a reutilización na UE, tamén co obxectivo de restrinxir as exportacións de residuos que teñan efectos nocivos para o medio ambiente e a saúde en terceiros países, centrando a atención nos países de destino así como as operacións e os fluxos de residuos problemáticos.
A Comisión tamén estudará a maneira de axudar aos cidadáns para separar os seus residuos mediante un modelo harmonizado a escala da UE para a recollida separada de residuos e a súa etiquetaxe.
Como apoia o Plan a innovación e os investimentos?
Numerosos fondos da UE mobilizaranse para apoiar a transición cara a unha economía circular, desde os Fondos de Cohesión da UE, o Fondo Europeo de Desenvolvemento Rexional e o programa LIFE ata o gasto con cargo aos programas sociais, de investigación e innovación.
O Plan de acción tamén inclúe accións para mobilizar financiamento privado en apoio da economía circular a través de instrumentos financeiros da UE como InvestEU.
Como se fomentará a economía circular a escala internacional?
No Plan de acción proponse a creación dunha alianza mundial pola economía circular a fin de estudar a definición dun «espazo de actuación seguro», co que se abrirá un debate sobre un posible acordo internacional de xestión dos recursos naturais. Ademais, a Comisión liderará os esforzos internacionais por alcanzar un acordo mundial sobre os plásticos e promoverá a aceptación do enfoque da UE sobre a economía circular neste ámbito.
A UE seguirá avogando pola economía circular nos seus acordos de libre comercio, os seus diálogos políticos bilaterais, rexionais e multilaterais, e os seus acordos internacionais e multilaterais en materia de medio ambiente, por exemplo, mediante misións de economía circular aos países socios. A Comisión intensificará a cooperación con outras rexións, como África.
Como se supervisará a transición cara a unha economía circular?
En 2021, a Comisión actualizará o marco de seguimento existente con indicadores relacionados co Plan de acción actual e que reflectirán as interrelacións entre a circularidade, a neutralidade climática e a aspiración a unha contaminación cero. Tamén se seguirán creando indicadores sobre o uso dos recursos, en particular pegadas de consumo e de materiais. A Comisión tamén supervisará de forma máis estreita os plans nacionais e outras medidas nacionais de economía circular, concretamente no marco dos esforzos por reorientar o proceso do Semestre Europeo para dar maior cabida á dimensión de sustentabilidade e ampliala.
@GaliciaSostible #Compromiso